Wymagania edukacyjne – fizyka

Cele kształcenia – wymagania ogólne 

I. Wykorzystanie wielkości fizycznych do opisu poznanych zjawisk lub rozwiązania prostych zadań obliczeniowych. 

II. Przeprowadzanie doświadczeń i wyciąganie wniosków z otrzymanych wyników. 

III. Wskazywanie w otaczającej rzeczywistości przykładów zjawisk opisywanych za pomocą poznanych praw i zależności fizycznych. 

IV. Posługiwanie się informacjami pochodzącymi z analizy przeczytanych tekstów (w tym popularno-naukowych). 

Treści nauczania – wymagania szczegółowe 

1. Ruch prostoliniowy i siły. 

Uczeń: 

1) posługuje się pojęciem prędkości do opisu ruchu; przelicza jednostki prędkości; 

2) odczytuje prędkość i przebytą odległość z wykresów zależności drogi i

prędkości od czasu oraz rysuje te wykresy na podstawie

opisu słownego; 

3) podaje przykłady sił i rozpoznaje je w różnych sytuacjach praktycznych; 

4) opisuje zachowanie się ciał na podstawie pierwszej zasady dynamiki Newtona; 

5) odróżnia prędkość średnią od chwilowej w ruchu niejednostajnym; 

6) posługuje się pojęciem przyspieszenia do opisu ruchu prostoliniowego jednostajnie przyspieszonego; 

7) opisuje zachowanie się ciał na podstawie drugiej zasady dynamiki Newtona; 

8) stosuje do obliczeń związek między masą ciała, przyspieszeniem i siłą; 

9) posługuje się pojęciem siły ciężkości; 

10) opisuje wzajemne oddziaływanie ciał, posługując się trzecią zasadą dynamiki Newtona; 

11) wyjaśnia zasadę działania dźwigni dwustronnej, bloku nieruchomego, kołowrotu; opisuje wpływ oporów ruchu na poruszające się ciała. 

2. Energia.

 Uczeń: 

1) wykorzystuje pojęcie energii mechanicznej i wymienia różne jej formy; 

2) posługuje się pojęciem pracy i mocy; 

3) opisuje wpływ wykonanej pracy na zmianę energii; 

4) posługuje się pojęciem energii mechanicznej jako sumy energii kinetycznej i potencjalnej; 

5) stosuje zasadę zachowania energii mechanicznej; 

6) analizuje jakościowo zmiany energii wewnętrznej spowodowane wykonaniem pracy i przepływem ciepła; 

7) wyjaśnia związek między energią kinetyczną cząsteczek i temperaturą; 

8) wyjaśnia przepływ ciepła w zjawisku przewodnictwa cieplnego oraz rolę izolacji cieplnej; 

9) opisuje zjawiska topnienia, krzepnięcia, parowania, skraplania, sublimacji i resublimacji; 

10) posługuje się pojęciem ciepła właściwego, ciepła topnienia i ciepła parowania; 

11) opisuje ruch cieczy i gazów w zjawisku konwekcji. 

3. Właściwości materii. 

Uczeń: 

1) analizuje różnice w budowie mikroskopowej ciał stałych, cieczy i gazów; 

2) posługuje się pojęciem gęstości; 

3) stosuje do obliczeń związek między masą, gęstością i objętością ciał stałych i cieczy, na podstawie wyników pomiarów wyznacza gęstość cieczy i ciał stałych; 

4) opisuje zjawisko napięcia powierzchniowego na wybranym przykładzie; 

5) posługuje się pojęciem ciśnienia (w tym ciśnienia hydrostatycznego i atmosferycznego); 

6) formułuje prawo Pascala i podaje przykłady jego zastosowania; 

7) analizuje i porównuje wartości sił wyporu dla ciał zanurzonych w cieczy lub gazie; 

8) wyjaśnia pływanie ciał na podstawie prawa Archimedesa.

4.Elektryczność. 

Uczeń: 

1) opisuje sposoby elektryzowania ciał przez tarcie i dotyk; wyjaśnia, że zjawisko to polega na przepływie elektronów; analizuje kierunek przepływu elektronów; 

2) opisuje jakościowo oddziaływanie ładunków jednoimiennych i różnoimiennych; 

3) odróżnia przewodniki od izolatorów oraz podaje przykłady obu rodzajów ciał; 

4) stosuje zasadę zachowania ładunku elektrycznego; 

5) posługuje się pojęciem ładunku elektrycznego jako wielokrotności ładunku elektronu (elementarnego); 

6) opisuje przepływ prądu w przewodnikach jako ruch elektronów swobodnych; 

7) posługuje się pojęciem natężenia prądu elektrycznego; 

8) posługuje się (intuicyjnie) pojęciem napięcia elektrycznego; 

9) posługuje się pojęciem oporu elektrycznego, stosuje prawo Ohma w prostych obwodach elektrycznych; 

10) posługuje się pojęciem pracy i mocy prądu elektrycznego; 

11) przelicza energię elektryczną podaną w kilowatogodzinach na dżule i dżule na kilowatogodziny; 

12) buduje proste obwody elektryczne i rysuje ich schematy; 

13) wymienia formy energii, na jakie zamieniana jest energia elektryczna. 

5. Magnetyzm. 

Uczeń: 

1) nazywa bieguny magnetyczne magnesów trwałych i opisuje charakter oddziaływania między nimi; 

2) opisuje zachowanie igły magnetycznej w obecności magnesu oraz zasadę działania kompasu; 

3) opisuje oddziaływanie magnesów na żelazo i podaje przykłady wykorzystania tego oddziaływania; 

4) opisuje działanie przewodnika z prądem na igłę magnetyczną; 

5) opisuje działanie elektromagnesu i rolę rdzenia w elektromagnesie; 

6) opisuje wzajemne oddziaływanie magnesów z elektromagnesami i wyjaśnia działanie silnika elektrycznego prądu stałego. 

6. Ruch drgający i fale. 

Uczeń: 

1) opisuje ruch wahadła matematycznego i ciężarka na sprężynie oraz analizuje przemiany energii w tych ruchach; 

2) posługuje się pojęciami amplitudy drgań, okresu, częstotliwości do opisu drgań, 

3) wskazuje położenie równowagi oraz odczytuje amplitudę i okres z wykresu x(t) dla drgającego ciała; 

4) opisuje mechanizm przekazywania drgań z jednego punktu ośrodka do drugiego w przypadku fal na napiętej linie i fal dźwiękowych w powietrzu; 

5) posługuje się pojęciami: amplitudy, okresu i częstotliwości, prędkości i długości fali do opisu fal harmonicznych oraz stosuje do obliczeń związki między tymi wielkościami; 

6) opisuje mechanizm wytwarzania dźwięku w instrumentach muzycznych; 

7) wymienia, od jakich wielkości fizycznych zależy wysokość i głośność dźwięku; 

8) posługuje się pojęciami infradźwięki i ultradźwięki. 

7. Fale elektromagnetyczne i optyka. 

Uczeń: 

1) porównuje (wymienia cechy wspólne i różnice) rozchodzenie się fal mechanicznych i elektromagnetycznych; 

2) wyjaśnia powstawanie obszarów cienia i półcienia za pomocą prostoliniowego rozchodzenia się światła w ośrodku jednorodnym;

3) wyjaśnia powstawanie obrazu pozornego w zwierciadle płaskim, wykorzystując prawa odbicia; opisuje zjawisko rozproszenia

światła przy odbiciu od powierzchni chropowatej; 

4) opisuje skupianie promieni w zwierciadle wklęsłym, posługując się pojęciami ogniska i ogniskowej, rysuje konstrukcyjnie obrazy

wytworzone przez zwierciadła wklęsłe; 

5) opisuje (jakościowo) bieg promieni przy przejściu światła z ośrodka rzadszego do ośrodka gęstszego optycznie i odwrotnie; 

6) opisuje bieg promieni przechodzących przez soczewkę skupiającą i rozpraszającą (biegnących równolegle do osi optycznej), posługując się pojęciami ogniska i ogniskowej; 

7) rysuje konstrukcyjnie obrazy wytworzone przez soczewki, rozróżnia obrazy rzeczywiste, pozorne, proste, odwrócone, powiększone, pomniejszone; 

8) wyjaśnia pojęcia krótkowzroczności i dalekowzroczności oraz opisuje rolę soczewek w ich korygowaniu; 

9) opisuje zjawisko rozszczepienia światła za pomocą pryzmatu; 

10) opisuje światło białe jako mieszaninę barw, a światło lasera jako światło jednobarwne; 

11) podaje przybliżoną wartość prędkości światła w próżni; wskazuje prędkość światła jako maksymalną prędkość przepływu informacji; 

12) nazywa rodzaje fal elektromagnetycznych (radiowe, mikrofale, promieniowanie podczerwone, światło widzialne, promieniowanie nadfioletowe i rentgenowskie) i podaje przykłady ich zastosowania. 

8. Wymagania przekrojowe. 

Uczeń: 

1) opisuje przebieg i wynik przeprowadzanego doświadczenia, wyjaśnia rolę użytych przyrządów, wykonuje schematyczny rysunek obrazujący układ doświadczalny; 

2) wyodrębnia zjawisko z kontekstu, wskazuje czynniki istotne i nieistotne dla wyniku doświadczenia; 

3) szacuje rząd wielkości spodziewanego wyniku i ocenia na tej podstawie wartości obliczanych wielkości fizycznych; 

4) przelicza wielokrotności i pod-wielokrotności (przedrostki mikro-, mili-, centy-, 

5) hekto-, kilo-, mega-); przelicza jednostki czasu (sekunda, minuta, godzina, doba); 

6) rozróżnia wielkości dane i szukane; 

7) odczytuje dane z tabeli i zapisuje dane w formie tabeli; 

8) rozpoznaje proporcjonalność prostą na podstawie danych liczbowych lub na podstawie wykresu oraz posługuje się proporcjonalnością prostą; 

9) sporządza wykres na podstawie danych z tabeli (oznaczenie wielkości i skali  na osiach), a także odczytuje dane z wykresu; 

11) rozpoznaje zależność rosnącą i malejącą na podstawie danych z tabeli lub na podstawie wykresu oraz wskazuje wielkość maksymalną i minimalną; 

12) posługuje się pojęciem niepewności pomiarowej; 

13) zapisuje wynik pomiaru lub obliczenia fizycznego jako przybliżony (z dokładnością do 2-3 cyfr znaczących); 

14) planuje doświadczenie lub pomiar, wybiera właściwe narzędzia pomiaru; mierzy: czas, długość, masę, temperaturę, napięcie

elektryczne, natężenie prądu. 

9. Wymagania doświadczalne 

W trakcie nauki w gimnazjum uczeń obserwuje i opisuje jak najwięcej doświadczeń. Nie mniej niż połowa doświadczeń opisanych poniżej

powinna zostać wykonana samodzielnie przez uczniów w grupach, pozostałe doświadczenia – jako pokaz dla wszystkich, wykonany przez wybranych uczniów pod kontrolą nauczyciela. 

Uczeń: 

1) wyznacza gęstość substancji, z jakiej wykonano przedmiot w kształcie prostopadłościanu, walca lub kuli za pomocą wagi i linijki; 

2) wyznacza prędkość przemieszczania się (np. w czasie marszu, biegu, pływania, jazdy rowerem) za pośrednictwem pomiaru odległości i czasu; 

3) dokonuje pomiaru siły wyporu za pomocą siłomierza (dla ciała wykonanego z jednorodnej substancji o gęstości większej od gęstości wody); 

4) wyznacza masę ciała za pomocą dźwigni dwustronnej, innego ciała o znanej masie i linijki; 

5) wyznacza ciepło właściwe wody za pomocą czajnika elektrycznego lub grzałki o znanej mocy (przy założeniu braku strat); 

6) demonstruje zjawisko elektryzowania przez tarcie oraz wzajemnego oddziaływania ciał naładowanych; 

7) buduje prosty obwód elektryczny według zadanego schematu (wymagana jest znajomość symboli elementów: ogniwo, opornik, żarówka, wyłącznik, woltomierz, amperomierz); 

8) wyznacza opór elektryczny opornika lub żarówki za pomocą woltomierza i amperomierza; 

9) wyznacza moc żarówki zasilanej z baterii za pomocą woltomierza i amperomierza; 

10) demonstruje działanie prądu w przewodzie na igłę magnetyczną (zmiany kierunku wychylenia przy zmianie kierunku przepływu

prądu, zależność wychylenia igły od pierwotnego jej ułożenia względem przewodu); 

11) demonstruje zjawisko załamania światła (zmiany kąta załamania przy zmianie kąta padania – jakościowo); 

12) wyznacza okres i częstotliwość drgań ciężarka zawieszonego na sprężynie oraz okres i częstotliwość drgań wahadła matematycznego; 

13) wytwarza dźwięk o większej i mniejszej częstotliwości od danego dźwięku za pomocą dowolnego drgającego przedmiotu lub instrumentu muzycznego; 

14) wytwarza za pomocą soczewki skupiającej ostry obraz przedmiotu na ekranie, odpowiednio dobierając doświadczalnie położenie soczewki i przedmiotu.